(Uit: De notadokter is gek; bundel columns over ambtelijke taal, juni 2004)

Ik zal dit stukje schrijven omdat duidelijk zal moeten zijn dat aandachtige lezers van deze columns  in de toekomst met minder woorden toe zullen kunnen. Het zal wel, maar kan dit niet anders? Zeker: Ik schrijf dit stukje omdat duidelijk moet zijn dat aandachtige lezers van deze columns in de toekomst met minder woorden toe kunnen.

En dat is hard nodig want veel ambtelijke stukken gaan mank aan het onnodig (?) gebruik van de toekomende tijd. Wat is daar nu zo hinderlijk aan, denkt u als lezer wellicht. In de eerste plaats kan je een dergelijke zin vrijwel altijd gewoon in de tegenwoordige tijd schrijven en dat is taalkundig beter. In de tweede plaats maakt de toekomende tijd zinnen langer en omslachtiger: er staan immers meer werkwoorden in. Dat leest niet prettig. Ten derde zijn deze zinnen vaak ‘passief’ geformuleerd, in combinatie met het werkwoord ‘worden’: “Deze zal door een nieuw kabinet worden vervolgd in een actieplan...”

Goed schrijven is vooral actieve zinnen gebruiken. Toch kom je de toekomende tijd in vrijwel elke VWS-brief tegen, vaak diverse malen en soms meer keren in één zin. Bijna steeds is het gebruik van de toekomende tijd overbodig: de tegenwoordige tijd volstaat, eventueel met een hulpwerkwoord.

Vermijd de toekomende tijd in ieder geval wanneer de zin geen duidelijke tijdsbepaling kent, bijvoorbeeld bij een eenvoudige constatering. Dus niet: “Het nieuwe systeem zal grotere aandacht besteden aan…”, maar: “Het nieuwe systeem besteedt grotere aandacht aan.” In dit geval weet je al wat er gebeurt en dat het gebeurt. Er is dus geen reden om de toekomende tijd te gebruiken, om een slag om de arm te houden.

De toekomende tijd kan je wel gebruiken als je er niet zeker van bent dat iets ook echt gebeurt. Dan hou je wel een slag om de arm, je speelt op zeker. Bijvoorbeeld: “Dit verbetertraject is in oktober 2002 gestart en zal eindigen in februari 2003.” Dat kan natuurlijk later worden en daarom is de zin minder stellig en kun je hier eventueel de toekomende tijd gebruiken. Maar nodig is het niet. Niemand kijkt raar op als je schrijft dat “het verbetertraject (in) februari 2003 eindigt.”

De gulden regel is: vermijd de toekomende tijd, tenzij het echt niet anders kan. Dat houdt de zinnen kort, voorkomt een opeenhoping van werkwoordsvormen en leest vlotter. Bovendien zijn dergelijke zinnen minder vrijblijvend: het is duidelijke taal en daar gaat het om.

Zullen we dit voortaan dus maar doen?

VOORBEELDEN ONNODIG GEBRUIK TOEKOMENDE TIJD

“De resultaten van deze voorstudie zullen (worden) in de planning verwerkt worden.”

“Zodra het Hof zich heeft uitgesproken zal  (informeer) ik u nader informeren.”

“Daarom zullen (brengen) de ministeries van SZW en VWS samen de inzet van alle bestaande instrumenten onder de aandacht brengen van cliënten en hun directe omgeving.”

“Wij zullen (informeren) u voor 1 juni 2003 hierover informeren.”

“Het nieuwe systeem zal (besteedt) grotere aandacht besteden aan…”

“Dit verbetertraject is in oktober 2002 gestart en zal eindigen (eindigt) in 2003.”

“De evaluatie zal worden (wordt)  uitgevoerd door een onafhankelijk onderzoeksbureau en is naar verwachting in de eerste helft van volgend jaar gereed zijn.”

(“Uiterlijk 1 april 2003 zal (doe) ik u deze zogenaamde ‘bundelbrief’ waarin een kabinetsstandpunt op alle bovengenoemde onderwerpen is geformuleerd, doen toekomen (toekomen)..”)

“Wij zullen (blijven volgen) de alcoholverstrekking op scholen nauwlettend blijven volgen.”

 “Deze voorhangprocedure zal (wordt) in het voorjaar van 2004 in gang gezet worden.”

“De evaluatie …. zal van start gaan (gaat van start) op het moment dat deze machtiging in werking zal treden (treedt). Naar verwachting zal (vindt) dit in het voorjaar van 2003 plaatsvinden (plaats).”

“De komende periode zal (staat) in het teken staan van het onderbrengen van SVM in het NVI en een voortgezette voorbereiding van de besluitvorming.”

 (“Hoogstwaarschijnlijk zal (duikt) een gevaarlijk virus als eerste opduiken (op) in Azië.”)

“Overgang van de Sector vaccins van het RIVM naar deze dienst zal (vindt) per 1 januari 2003 plaatsvinden (plaats).”

 “Het zal (is) dan ook niet mogelijk zijn de gevolgen van een eventuele biologische aanslag tot nul te beperken.”

“Deze zal (wordt) door een nieuw kabinet worden vervolgd in een actieplan dat u in beginsel, afhankelijk van de insteek van het nieuwe kabinet, in de eerste helft van volgend jaar zal bereiken (krijgt).”

“In principe zullen (moeten) deze zorgbrede trajecten er toe moeten leiden dat ….”