(Uit: De notadokter is gek; bundel columns over ambtelijke taal, juni 2004)

 

Johan Cruijff was destijds zo goed omdat hij het spel kon ‘lezen’. Deze typische voetbalterm houdt in dat je overzicht hebt en spelsituaties van tevoren goed kunt beoordelen. Zo ben je de tegenstander steeds een stapje voor en win je gemakkelijker een wedstrijd.

 

Met een goede brief is het niet anders: die moet je ook kunnen ‘lezen’. Op het eerste gezicht moet duidelijk zijn of de brief interessant is en waar hij in essentie over gaat. De AD-journalist Lucas Goossens zei in een discussie met VWS-medewerkers: “Een parlementair journalist krijgt elke dag weer heel veel stukken, van vaak verschillende ministeries; je kunt niet alles lezen, dus scan je bijvoorbeeld de tussenkopjes. Vind ik die interessant, dan is er een goede kans dat ik zo’n brief apart leg om daarna nog eens goed te kijken of er een artikel in zit.”

 

De vorm doet er wel degelijk toe. Wanneer een lezer zich eerst helemaal door een pagina’s lange brief moet worstelen voordat hij begrijpt waar het over gaat, is er iets mis. De notadokter kwam laatst een brief tegen die begon met een zin van 150 (!) woorden, zonder dat er uit op te maken was waar hij over ging. De aap kwam een paar alinea’s verder pas uit de mouw.

 

Een onmisbaar hulpmiddel om goed overzicht te houden is het gebruik van tussenkopjes: ze nemen de lezer in vogelvlucht mee door het stuk heen. Dat vergroot de leesbaarheid enorm en geeft ook de vluchtige lezer de kans om ‘gegrepen’ te worden.

 

De tussenkopjes moeten dan inhoudelijk wel iets betekenen. Van inleiding, analyse, oplossing, ten slotte wordt de lezer niet veel wijzer. Zinvolle tussenkopjes zeggen ook echt iets: Noodzaak meer drang in de vrijwillige jeugdhulpverlening of Wat is zorgfraude? of Wachtlijsten GGZ dalen licht. Dat is informatief en wekt de interesse. In de VWS-brieven kom je niet veel spannende en informatieve tussenkopjes tegen.

 

Tussenkopjes dienen niet alleen de lezer, maar ook de schrijver. Ze zorgen voor een goede structuur omdat het plaatsen van tussenkopjes dwingt na te denken over de inhoud van een passage (dekt de vlag de lading?) en in feite over de structuur van het hele stuk. Plaats in een lange ononderbroken tekst achteraf tussenkopjes en je zult merken dat de structuur heel vaak niet klopt: herhalingen en onevenwichtigheden. Die kunnen voorkomen worden door van meet af aan met goede tussenkopjes te werken.

 

Eén tip ten slotte: vergeet de inhoud niet. Denk niet dat een paar leuke tussenkopjes alleen voldoende zijn voor een goede tekst. Een brief of nota moet het uiteindelijk hebben van de inhoud. Ook waspoeder wast echt niet witter vanwege de verpakking of de reclameslogan alleen.

 

VOORBEELDEN VAN GEBRUIK TUSSENKOPJES:

 

Rapportage derde landelijke peiling wachtlijsten geestelijke gezondheidszorg

Inleiding - Wachtlijsten GGZ: een licht dalende trend - Groot deel van de wachtende ontvangt wèl zorg - Wachttijden in de GGZ: een licht dalende trend - Extra productie geleverd in 2002 - Vervolg aanpak wachtlijsten GGZ - Structurele registratie - Ten slotte

 

Standpunt frauderisicoanalyse zorgsector

Inleiding - Wat is zorgfraude? - Fraude in de zorg: gerichte aanpak in een realistisch perspectief -Aanpak zwakke plekken: drie actielijnen -  Verzekeringen en zorgverzekeraars (sociale ziektekostenverzekeringen, particuliere ziektekostenverzekeringen) - Verzekerden (uitwisseling gegevens, zorgpasfraude, declaratiefraude) – Zorgaanbieders - Slotbeschouwing

 

Verbeteringen werking jeugdzorg in relatie tot Wet op de jeugdzorg

Aanleiding - Een betere werking van de jeugdzorg - Gezinscoach directe ondersteuner van gezinnen met meervoudige problemen - Noodzaak van meer drang in de vrijwillige jeugdhulpverlening - Acties om informatieoverdracht tussen instanties te verbeteren - Plaats van de jeugdreclassering in de jeugdzorg - Verduidelijking gemeentelijk beleid

 

Verruiming ZBC-regeling

Inleiding - Regeling Zelfstandige Behandelcentra - Herziening van een aantal voorwaarden - Wat blijft - Tarieven en DBC’s - Andere aspecten - Conclusie

 

Voortgangsrapportage PGB

Inleiding - Ontwikkelingen PGB – Uitvoering - Tot slot

 

Wachtlijstmeting verpleging en verzorging, peildatum november 2002

Inleiding - Algemeen beeld - Beeld op onderdelen - Regionaal beeld - Tot slot

 

SER-advies nieuwe risico’s

Inleiding - Advies van de SER – Kabinetsreactie - Conclusie

 

Bovenregionaal vervoer gehandicapten

Opzet bovenregionaal vervoer – Probleeminventarisatie - Doelstelling en randvoorwaarden -  Tweesporenconcept - Traject

 

SPD Nieuwe Stijl

Functies SPD nieuwe stijl - Bekostigingssystematiek - Beschikbaarheid financiële middelen - SPD regionaal - Hoe nu verder ?

 

Brief Veldkamp Optrium Rotterdam

Inleiding - Bestaande plannen A-accommodaties - Overleg met Veldkamp - Herziening subsidieregeling

 

Gezondheidsonderzoek bij grote calamiteiten

Inleiding - Advies werkgroep - Centrum in 2003 open – Uitbouw - Besluitvorming en uitvoering gezondheidsonderzoek – Kennisinstituut – Ten slotte

 

Europese afstemming rondom Sars

Rol WHO - Rol EU - Uitbreiding EU-bevoegdheden?