Het computertijdperk heeft de Nederlandse taal gebombardeerd met Engelse termen. Zoveel, dat je ze eigenlijk niet langs de gewone taallat kunt leggen. Ik schrijf dit stukje immers op de computer: een desktop op mijn werk of thuis op een laptop. Na afloop maak ik voor de zekerheid een printje. Deze woorden zijn ingeburgerd voordat je er erg in hebt.

Bij ambtelijk taalgebruik ligt dat gelukkig anders. Daar is nog een wereld te winnen: het gebruik van vreemde woorden is (er) vaak onnodig. Voor de meeste vreemde woorden bestaan goede Nederlandse alternatieven. Zo niet, leg dan tenminste uit wat het woord betekent. Niet iedereen is vertrouwd met telemedicine of surveillance.

Er staan veel onnodige vreemde woorden in de vele honderden brieven die VWS elk jaar naar de Tweede Kamer stuurt. Het zijn bijna allemaal Engelse woorden. Vreemde woorden horen niet in een brief als er ook een gewoon Nederlands woord is. Een expertmeeting is gewoon een deskundigenbijeenkomst, prenatale screening niets anders dan zwangerschapsonderzoek (op aangeboren afwijkingen), input is inbreng en stakeholders zijn bij ons thuis sleutelfiguren.  

Bovenstaande woorden en termen lijken ingeburgerd en daarom gebruiken we ze vaak; maar ze zijn absoluut niet nodig om een goede brief te schrijven want ze zijn gemakkelijk te vervangen.

Vermijd in principe elk woord uit een andere taal dat niet tot het gangbare taalgebruik behoort. Hoe doe je dat? Erbij  stilstaan is vaak al de helft van de oplossing. De term “search and destroy” hoort natuurlijk niet thuis in een brief aan de Kamer over een MRSA-uitbraak in een Utrechts ziekenhuis.

De auteur voelde kennelijk zelf al nattigheid, vandaar de aanhalingstekens. Maar daar hoort toch echt te staan: (gericht) zoeken en vernietigen.  En wat te denken van de actieve en gerichte lookback die wel vier keer terugkomt in een brief aan de Kamer over het voorkomen van besmetting met Hepatitis C. Een gewone terugblik had volstaan. Of anders gewoon zeggen dat er nog eens goed in de oude dossiers is gekeken. Mijn advies: don’t look back.

Taal is een levend organisme. Ze stoot oude woorden af en neemt nieuwe woorden op. Zo gaat dat ook met woorden uit een andere taal. Dan is niet altijd meteen een oplossing voorhanden. Zo worstelt VWS al enige tijd met een goede vertaling van twee nieuwe beroepen in de zorg, dat van nurse practitioner en physician assistant. Praktijkverpleegkundige en arts-assistent of tussendokter schijnt niet goed te zijn, maar wat dan wel? En VWS pakt apothekers die te veel geld in eigen zak stoppen aan met een clawback, een terugpakregeling of gewoon een terugvordering.

Hier zijn geen kant-en-klare antwoorden voorhanden. Bovendien is VWS niet de enige en vaak ook niet de eerste die zo’n term hanteert. Dat maakt het soms moeilijk, maar je mag als overheid wel het goede voorbeeld geven. Ik weet zeker dat de directeuren van de betreffende directies daar vast een goede fles wijn voor over hebben! En anders de notadokter wel.

VREEEMDE WOORDEN:

Niet doen

stakeholders (sleutelfiguren)

expression of intrest (getoonde interesse)

identity preserved (oorspronkelijk, zuiver)

lookback (grondige terugblik)

surveillance (onderzoek)

search and destroy (zoeken en vernietigen)

invitational conference (bijeenkomst op uitnoding; genodigdenbijeenkomst)

clusteren (samenvoegen; groeperen)

taskforce (taakgroep)

“Ingeburgerd”, maar ook: niet doen

input (inbreng)

output (uitkomst, resultaat)

intake (opnemen)

expertmeeting (deskundigenbijeenkomst)

prenatale screening (zwangerschapsonderzoek, op aangeboren afwijkingen)

(zware medische) claim (bewijs)

care (verpleging en verzorging, verpleegzorg)

cure (curatieve zorg, op genezing gerichte zorg, geneeszorg)

monitor(en) (bijhouden, in de gaten houden)

Nieuwe termen: verzin een list

telemedicine (digitale geneeskunde)

physician assistant (arts-assistent)

nurse practitioner (praktijkverpleegkundige)

call centre (belcentrale)

single / multi source (middelen) (één of meer dezelfde geneesmiddelen)

clawback (terugpakregeling)