Stel, u verwacht dat 2004 ook voor u financieel een zwaar jaar wordt. En daarom neemt u alvast wat maatregelen. Zo reserveert u deze keer in uw huishoudbegroting voor de zomervakantie geen € 3000, maar slechts € 2000. Wanneer u in januari gaat boeken, kost de reis echter € 2200. Nou ja, iets duurder, maar toch flink wat geld bespaard. Een mooie opsteker voor het nieuwe jaar.

Was u nu minister van Financiën of van VWS geweest, dan had u een zuur gezicht moeten trekken, want dan had u een besparingsverlies geleden van € 200. In hun wereld is dat dan € 200 miljoen. Een besparingsverlies door zuinig te zijn? Ja, dat kan, want slechts weinigen weten wat met het woord wordt bedoeld. Het is een achteraf  niet te realiseren bezuiniging, een bezuiniging die je om de één of andere reden niet (helemaal) haalt. Dat is niet meteen duidelijk en daarom is de term besparingsverlies verdwenen uit de financiële tabel achter in de beleidsagenda van VWS en staat er: niet te realiseren bezuiniging.

Een beleidsagenda wemelt, als je niet oppast, van onbegrijpelijke termen en vage passages. Soms wil de overheid niet duidelijk zijn, maar meestal is ze het verleerd. De huishoudelijke hulp blijft na veel soebatten in de AWBZ, maar in plaats daarvan worden de bestedingsafspraken met de thuiszorg opgezegd. Bestedingsafspraken? Gelukkig heeft die term de beleidsagenda ook niet gehaald. Nu staat er dat de thuiszorg extra geld kwijtraakt dat ze niet direct voor productie (dus: zorg) gebruikte. Overigens staat er geen geld, maar middelen. Dat had ook veranderd moeten worden, maar als er een prijs zou zijn voor het vaakst geschrapte woord dan zou die naar middelen gaan, met budgettaire middelen als een goede tweede.

Wie denkt dat het maken van een beleidsagenda taalkundig alleen wordt gehinderd door onmogelijke financiële termen, heeft het mis. De sterke opwaartse druk die voortvloeit uit de vergrijzing is ook een mooie taaldwaling; benchmark moet toch echt prestatievergelijking zijn; helder, onhelder en scherp zijn alom aanwezig, maar maken weinig duidelijk; erg in de mode is het nietszeggende woord transparant; de Zorgautoriteit draagt bij aan het ontwikkelen van markten; het zorgstelsel blijft baat houden bij het kantelen van aanbodsturing naar vraagsturing; en wat te denken van een nieuwe dimensie die complicaties creëert, maar soms ook nieuwe kansen biedt? ; aardig is ook dat de ervaren werkdruk is afgenomen; tenslotte wordt de aandacht voor de EU opgevoerd.  

De meeste van deze termen komt u (hopelijk) niet meer tegen in de beleidsagenda. Een grote groep mensen heeft er de afgelopen tijd van alles aan gedaan om de beleidsagenda goed leesbaar te maken en te houden. Zo zijn er veel moeilijke woorden, jargon en onbegrijpelijke termen uit verdwenen. Dat is elk jaar weer een gevecht, vaak tegen gewoontes (we doen dit al jaren zo) en soms ook tegen onwil (dit kan en mag niet anders). Maar we denken dat dit aardig is gelukt.

Natuurlijk gaat zoiets niet in één keer helemaal goed. Beter, duidelijker schrijven is een proces van vallen en opstaan. Maar de beleidsagenda en in het verlengde daarvan de begroting en het jaarverslag, zijn wel het visitekaartje van een departement. Een eerste vereiste om dat waar te maken, is dat je boodschap in duidelijke taal wordt gesteld en goed begrepen kan worden; deze vereiste geldt overigens voor alle andere uitingen van een ministerie: beleidsnota’s, brieven aan het parlement, burgerbrieven, speeches, teksten op Internet, (interne) circulaires. En doen we het eenmaal goed, dan is het van belang dat zo te houden: leren van wat beter gaat. Dus niet meer terugvallen op middelen als we geld bedoelen, niet meer beginnen over: genereren, vorm en inhoud geven, transparantie, stakeholders, omvormen, gericht verstrekken en bedenk het zelf verder maar.

Een collega vroeg mij laatst, nadat hij mijn stevige commentaar had verwerkt op een conceptbrief aan de Koningin met een uitnodiging om een congres bij te wonen: is deze brief nu gezond? Mijn vraag aan de lezer: is deze beleidsnota nu gezond? Schiet u er taalkundig eens op, zou ik zeggen.