(Uit: De notadokter is gek; bundel columns over ambtelijke taal, juni 2004)

Werkwoorden zijn het hart van onze taal. Ze brengen actie en vaart in zinnen. Zonder werkwoorden is het maar een saaie bedoening. Voor een vlotte tekst is het zaak vooral gebruik te maken van werkwoorden. Zoals de neerlandicus Jan Renkema in de Schrijfwijzer zegt: "Laat de werkwoorden hun  werk doen."

Dat gebeurt in de praktijk lang niet altijd. Met name in ambtelijke teksten moeten werkwoorden het nogal eens ontgelden. Zij worden dan vervangen door naamwoorden, meestal zelfstandige naamwoorden. Het wemelt in VWS-brieven van "afstemming, herijking, verbetering, ontwikkeling, bekostiging, naleving, sanering, aanwending". De woorden zijn gemakkelijk te herkennen: ze eindigen op ing. We noemen dat de 'naamwoordstijl': het (zelfstandig) naamwoord neemt de rol over van het werkwoord.

In de meeste van die gevallen is het beter de naamwoordstijl te vermijden en het bijbehorende werkwoord te gebruiken. Dat is vaak maar een kleine moeite, je moet er alleen even bij stilstaan. Twee voorbeelden: 

1. De zin "de werking van het geneesmiddel is slecht" is indirect en vaag. Beter en duidelijker is: "Het geneesmiddel werkt slecht."

2. Voor de zin "hij heeft betaling in het vierde kwartaal achterwege gelaten" geldt hetzelfde. Beter is: "Hij heeft niet betaald in het vierde kwartaal."

De naamwoordstijl maakt een zin vaak nodeloos ingewikkeld of onnodig deftig. Soms kun je niet alleen het zelfstandig naamwoord schrappen, maar ook het daarbij behorende werkwoord. Dan kan het ineens veel simpeler.

Zo trof ik in een brief aan de Tweede Kamer de volgende zin aan: "Beperking van de papierstroom leidt naar verwachting tot een vermindering van de administratieve lasten in de keten." Je voelt ongeveer wel aan wat er bedoeld wordt, maar het staat er nodeloos ingewikkeld. Die zin kan simpel luiden: "Minder papier leidt naar verwachting tot minder administratieve lasten in de keten" of “… vermindert de administratieve lasten in de keten.”

We maken het onszelf en de lezer dus onnodig moeilijk met die naamwoordstijl. Dat blijkt ook uit de volgende zin: "Het Gezondheidsraadadvies maakt duidelijk dat in verschillende landen - net als in Nederland - een bezinning gaande is op de waarde van echografie in de zwangerschap.”  Beter is het om te schrijven: "Verschillen landen bezinnen zich, net als Nederland, op de waarde van echografie in de zwangerschap, zo blijkt uit het advies van de Gezondheidsraad." De zin is nu actiever, omdat het onderwerp vooraan staat; de betekenis wordt ook meteen duidelijk.

Gelukkig is het niet altijd kommer en kwel met de naamwoordstijl in VWS-brieven. Bijgaande lijst laat ook enkele voorbeelden zien waarin de naamwoordstijl juist wordt gemeden. Zo staat er gelukkig vaststellen in plaats van vaststelling, stijgt in plaats van stijging, stimuleren in plaats van stimulering en ontmoedigt in plaats van ontmoediging. Prima, laat (de werking van) werkwoorden hun werk doen!