De legendarische Opoe Herfst is naar verluidt negentig jaar geworden. Dat was een hele leeftijd in de zeventiende eeuw. Ze was in de huidige tijd zeker in een verpleeghuis gekomen. Maar stel dat daar nog even geen plek is, wat dan? In dat geval had Opoe Herfst vast en zeker overbruggingszorg gekregen, totdat er een plekje in het verpleeghuis vrij zou zijn.

 

Overbruggingszorg is jargon, vaktaal die alleen te begrijpen is voor een kleine groep mensen. Het is ook typisch VWS-jargon. Maar wat betekent het? Een brief aan de Tweede Kamer over wachtlijsten bij de verpleging en verzorging geeft keurig uitleg. Ik lees daar: “Een deel van de mensen die op de wachtlijst staan, krijgt alternatieve zorg; in het jargon noemen we dat ook wel ‘overbruggingszorg’.” Hulde aan de attente ambtenaar van de directie DVVO die dat opschreef. Overbruggingszorg: je overbrugt de wachttijd, met wat minder zorg, totdat er echt plek is. Ik vind het eerder een vondst dan een fout woord.

 

Er wordt veel afgegeven op het gebruik van jargon, maar is het altijd fout? Nee.Vakmensen spreken onder elkaar vaktaal. Een timmerman gaat zwaluwstaarten niet uitleggen aan zijn collega. Bij VWS hebben wij het vaak over zorg, in vele soorten en maten, en heel veel andere vaktermen. Dat is niet zonder meer fout. Het advies om vaktermen of jargon te vermijden is dus lang niet altijd zinnig, volgens Jan Renkema in de Schrijfwijzer. “Vaktermen zijn niet alleen nuttig maar ook noodzakelijk in de communicatie tussen vakbroeders.”

 

Brieven aan de Tweede Kamer, dat is echter geen ‘communicatie tussen vakbroeders’. Over de schouder van de Kamerleden lezen immers belangenorganisaties, journalisten, burgers en vele anderen mee. Het zijn teksten voor een breder publiek en die stellen andere eisen. In dat geval kunnen vaktermen storend werken, zo erkent ook Renkema. Hij adviseert vaktermen in dat geval, net als afkortingen, alleen te gebruiken als het echt niet anders kan. En geef dan liever geen vertaling, maar een korte omschrijving.

 

Het mijden van jargon of het geven van een goede uitleg, komt helaas maar weinig voor. De VWS-brieven wemelen van vaktermen die niet uitgelegd worden en die vaak ook overbodig zijn. Soms gaat het om algemeen jargon, dat je ook elders tegenkomt, maar meestal gaat het om vaktermen uit de wereld van volksgezondheid, welzijn en sport. De bloemlezing bij deze column spreekt boekdelen. “Het gebruik van jargon is makkelijk, vaak efficiënt en daardoor verleidelijk. Maar: het wordt niet zelden vervelend en onbegrijpelijk”, meldt het Stijlboek NRC Handelsblad. Een heel terechte constatering.

 

Mijn advies is om kritisch te kijken of vaktermen wel nodig zijn. Faciliteren, gremia, ketenaanpak, stroomlijning, in- en uitstroom, tekortsituatie, monitorplan; het lezen is een stuk aangenamer zonder dit soort termen.Je kunt ze beter schrappen of een ander woord gebruiken. Bij typische VWS-termen als curatieve zorgverlening, overbruggingszorg, pandemisch virus, care,  premiemiddelen, indicatiestelling, budgettering, ligt het ingewikkelder. Leg zo’n term tenminste een keer uit, desnoods in voetnoten; die zijn daarvoor.

 

Of wees dapper, trek een lange neus naar alle ingewijden en ruil het jargon in voor een gewoon Nederlands woord. Wat zou het prachtig zijn als we middelen, en zeker budgettaire middelen, weer geld kunnen noemen. En dat we budgetten niet meer opwaarts bijstellen, maar gewoon meer geld beschikbaar stellen. Ik zou daar een flinke duit voor over hebben.

 

 

Voorbeelden van jargon (vaktaal) in TK-brieven van het ministerie van VWS :

 

Algemeen = niet speciaal van VWS

“Door de IGZ … zal voor deze zelfregulering een monitorplan worden opgezet...”

“Gegeven het lage risicoprofiel stelt u voor in de caresector het toezicht…”

“De bedoelde middelen…”

“Voor donorwerving wordt niet specifiek een bedrag gebudgetteerd.”

“De ervaring leert dat dit een aanzienlijke doorlooptijd vergt.”

“Daarvoor is het nodig dat ook de overige ketenpartners zicht krijgen op…”

“Doel hiervan was het inzichtelijk maken van succesfactoren met het oog op een probleemloze doorstroming van de bovengrens-cliënten van DVO/AC en ondergrens-cliënten uit SW-bedrijven over en weer.”

“Uiterlijk 1 april zal ik u deze zogenaamde ‘bundelbrief’ … doen toekomen.”

“Momenteel worden tien clusters van postcodegebieden gehanteerd waaraan een bijbehorend gewicht is gekoppeld.”

 “Indien in het land van herkomst sprake is van een tekortsituatie op de arbeidsmarkt.”

“Het verschaffen van meer handelingsopties aan ouders.”

“De organisatie van de gegevenslevering moet … nog verbeterd worden..”

“…als één van de uitstroommogelijkheden voor DVO-cliënten…”

“Een element waar onduidelijkheid over bestaat, is de … vervolgfinanciering.”

“In het kader van de arboconvenanten worden o.a. medewerkerraadplegingen uitgevoerd die een beeld schetsen van de tevredenheid van medewerkers met het werk en de organisatie en aangrijpingspunten voor het beleid.”

“Indien de instellingen goed op deze voorwaarden inspelen kunnen zij een groot aantal vacatures vervullen.”

 

Typisch jargon van VWS

“Het is wel zo dat voor de ZBC’s geen contracteerplicht geldt…”

“Over de aanpak van de wachtlijsten in de care-sector…”

“De inspanningen van de farmaceutische industrie zoals de invoering van het gebruik van quarantaine-plasma en virusinactivatie hebben daar zeker aan bijgedragen.”

“… om het algemeen toezicht door middel van bezoeken aan extramuraal werkende beroepsbeoefenaren…”

“De consensusrichtlijn omvat voornamelijk het ziekenhuisdeel van de transfusieketen en stelt zich ten doel een leidraad te geven voor een bloedtransfusiebeleid in ziekenhuizen.”

“Om het macrodeelbudget nog slechts te verdelen op basis van normatieve verzekerdenkenmerken…”

“… de aanwending van financiële middelen ten gunste van het volume van de zorg…”

“Dit wordt veroorzaakt door nieuwe instroom, zoals blijkt uit afgegeven indicaties aan zorgvragers.”

“De AWBZ is recent gewijzigd om dit besluitkarakter van de indicatie te herstellen.”

“Een ontwikkeling die enerzijds met zich meebrengt dat de curatieve zorgverlening in toenemende mate binnen een niet-klinische constellatie kan worden verricht waardoor anderzijds de klinische zorg een groter verzorgingsgebied nodig heeft.”

“Om dit te bewerkstelligen wordt bij de verdeling van de beschikbare premiemiddelen een systeem van risicoverevening gehanteerd…”

“Autologe bloeddonatie kan echter wel voordelen hebben bij patiënten…”

“…waar middels een actief preventiebeleid gezondheidswinst behaald kan worden en ziektelast en maatschappelijke kosten vermeden…”

“Het CTG heeft beleidsregels opgesteld voor de nieuwe mutatiesystematiek en de basisjaarcorrectie.”

 “Bronisolatie behoort in elk algemeen ziekenhuis mogelijk te zijn, er zijn immers meer indicaties voor bronisolatie dan kolonisatie met MRSA.”

“De burger kan zelf snuit- en hoesthygiëne in acht nemen”

“Zoals gezegd in vraag 3 heb ik pandemische optiecontracten gesloten.”

“Bij indicatiestelling wordt in termen van functies en klassen geïndiceerd.”

“Dat betekent dat budgetsturing in de klassieke zin niet meer plaatsvindt.”

“Daarvan getuigen de functioneel omschreven aanspraken in de AWBZ-zorg…”

“Het streven van het kabinet naar een meer vraaggericht stelsel houdt met name verband met het versterken van de doelmatigheidsprikkels.”.

 

Hoe het ook kan – jargon uitgelegd in VWS-brieven

“Het advies signaleert een continue daling in het gebruik van basisvoedingsmiddelen, zoals aardappelen, groenten, fruit en vlees …”

“Variabilisering; het variabele deel van het budget wordt vergroot ten koste van het  vaste en semi-vaste deel…”

“De term maatschappelijke stage wordt in de brief als volgt gedefinieerd: …”

“Een deel van de mensen die op de wachtlijst staan, krijgt alternatieve zorg; in het jargon noemen we dat ook wel ‘overbruggingszorg. “

“Verzekeraars hebben een zorgplicht en zullen er dus voor moeten zorgen dat...”

“In het begrip ‘onevenredige belasting’ ligt een belangenafweging besloten …”

“Op dit moment bestaat nog geen precies inzicht in de volume-ontwikkeling in de kraamzorg (het aantal uren geleverde kraamzorg).”

“In ijklijntermen (= beperking tot collectieve financiering) betekent dit een overschrijding van circa 340 miljoen.”