(Uit: De notadokter is gek; bundel columns over ambtelijke taal, juni 2004)

Lange zinnen vormen een zeer storende vorm van verkeerd taalgebruik.  Ze zijn niet alleen lelijk, taalkundig gaat er ook van alles mis. De zinnen zijn moeilijk te begrijpen omdat de schrijver er te veel en uiteenlopende informatie in kwijt wil. Dat doet afbreuk aan de boodschap. En om de boodschap gaat het juist: je krijgt alleen begrip of steun voor het beleid als boodschap begrijpelijk is. Maar een lange zin die uit de rails loopt, komt niet over bij de ‘ontvanger’: het Tweede Kamerlid, de belangenorganisatie, de journalist. 

Toch vinden sommige mensen een lange zin mooi: vanwege het ritme en omdat je er juist veel in kunt zeggen. Nu is inderdaad niet elke lange zin een foute zin. Mijn ervaring met taalgebruik bij de overheid is echter dat een ambtelijke zin van pakweg veertig woorden of meer vrijwel altijd ontspoort. Schrijf zo’n zin dus niet. Zeker niet als de zin slecht is opgebouwd en veel jargon of moeilijke woorden bevat. Een lange zin is vaak ook niet nodig: de informatie is gemakkelijk op te knippen in begrijpelijke kortere zinnen die vlot lezen.

Neem nu de volgende zin van 93 woorden uit een brief aan de Tweede Kamer over de modernisering van de Algemene Wet Bijzondere Ziektekosten:   

“In de antwoorden op de vragen in het kader van de voorhang van het Besluit zorgaanspraken AWBZ en vervolgens in antwoord op de vraag van de heer Bos bij de begroting van VWS is uiteengezet waarom de aftrek van 340 euro voor verzekerden die verblijven in Het Dorp, gezinsvervangende tehuizen, regionale instellingen voor beschermd wonen, de verpleeginrichtingen Amstelrade te Amstelveen, Nieuw Unicum te Zandvoort en het Zeehospitium te Katwijk aan Zee vervalt, namelijk omdat met ingang van 1 april 2003 de zorg waarop op grond van de Algemene Wet Bijzondere Ziektekosten aanspraak bestaat functiegericht wordt omschreven.”

Deze zin is natuurlijk veel te lang, je verdrinkt erin. Zelfs na een paar keer lezen moet je nog steeds nadenken wat er eigenlijk staat. Het probleem van de lengte is op te lossen door de zin in drie kortere zinnen op te knippen, want de zin bevat in feite drie boodschappen: Ik heb u al eerder gezegd waarom de aftrek voor mensen in bepaalde instellingen vervalt; het gaat om die en die instellingen; de reden is dat de AWBZ wordt aangepast. De afzonderlijke zinnen zijn dan goed leesbaar; ze geven ieder een eigen type informatie.

Lange zinnen hebben veel kwalen, ze lijden bijvoorbeeld vaak aan opsommingen. Maak er dan ook in de vormgeving een opsomming van, dus met streepjes of balletjes. Schrap overbodig taalgebruik. Je hoeft niet alles op te schrijven wat je weet: schrijven is schrappen. Het goed doseren van de beschikbare kennis is erg belangrijk voor een leesbare brief. Leesbaarheid, daar gaat het uiteindelijk om.